Gdzie uprawia się tytoń na świecie?

Tytoń tak jak bawełna jest najważniejszą niejadalną rośliną uprawną na świecie. Jednakże żadna z roślin nie budzi aż tylu kontrowersji dotyczących jej zastosowania. Początkowo wszyscy zachwycali się jego pozytywnymi właściwościami, nie badając efektów ubocznych. Musiało minąć bardzo dużo czasu, żeby producenci wyrobów tytoniowych przyznali, że mają one negatywny wpływ na zdrowie człowieka i doprowadzają do bardzo niebezpiecznych konsekwencji. Skutkiem palenia mogą być poważne choroby zagrażające życiu. Mimo tego tytoń i wyroby tytoniowe nadal pozostają legalną oraz popularną trucizną. Był nawet taki czas, w którym uznawane były za wspaniałe lekarstwo. Gdzie na świecie uprawia się tytoń? Jaka jest jego historia?

Dawno, dawno temu

Historia tytoniu ma swój początek w Ameryce Południowej. Był on rośliną uprawianą i wykorzystywaną przez Azteków. Stosowali oni tytoń przede wszystkim w celach leczniczych, a także w formie papierosów, gdzie gilzę zastępowały liście kukurydzy. Od nich przejęły zwyczaj palenia inne plemiona, aż tytoń stał się popularny na całym Nowym Kontynencie. Indianie północnoamerykańscy używali fajki pokoju, stanowiącej symbol wymiany i przyjaźni między plemionami.

Wraz z odkryciem Ameryki przez Krzysztofa Kolumba w 1492 roku tytoń zaczął rozprzestrzeniać się na kolejne lokalizacje. Wówczas, po zejściu na nowy ląd odkrywca został poczęstowany suszonymi liśćmi tytoniu. Roślina do Europy przywędrowała dzięki francuskiemu ambasadorowi, którym był Jean Nicot. Gdy przebywał on na portugalskim dworze, miał okazję poznać różnorodne rośliny znajdujące się na pokładach statków podróżujących do obu Ameryk. Zainteresowała go szczególnie jedna, którą wykorzystywał jako kompresy do leczenia owrzodzeń. Jako pierwszy uprawiał ją na większą skalę w Portugalii.

W Polsce wskazana roślina pojawiła się pod koniec XVI wieku. Przesłał ją poseł Zygmunta III z Turcji. W początkowych okresach tytoń był rośliną ozdobną, później dostrzeżono w nim właściwości lecznicze. Więcej o historii tytoniu w Polsce możesz przeczytać w tym artykule.

Jak zorientowano się o szkodliwości tytoniu?

Pierwszy traktat wskazujący na szkodliwość tytoniu ukazał się w 1598 roku. Napisali go angielscy lekarze. W 1606 roku szkodliwy wpływ danej rośliny zaprezentował angielski król Jakub I. Zwracał uwagę nie tylko na aspekt zdrowotny, ale także psychologiczny. Porównywał palaczy do pijaków, ukazując podobny mechanizm uzależnienia. Tytoń pochodził od niewiernych Indian i uważano go za zarazę porównywalną do syfilisu, również przywleczonego z Nowego Świata. Dlatego Papież Innocenty X w 1650 roku nałożył ekskomunikę na wiernych, którzy palą tytoń.

Od roku 1650 stopniowo komercyjna uprawa tytoniu rozpowszechniała się na teren Ameryki Południowej i Północnej (szczególnie angielski stan Wirginia), Ameryki Środkowej, Indii Zachodnich, Indonezji oraz Europy. Warto pamiętać, że plantacje tytoniu były jednym z głównych powodów rozwoju niewolnictwa w Ameryce Polnocnej i Środkowej.

Obecnie wyroby tytoniowe wytwarzane są i sprzedawane są na całym świecie.

Gdzie uprawia się tytoń?

Najbardziej popularnym gatunkiem tytoniu uprawianym na świecie jest machorka oraz tytoń szlachetny. Roślina ta niezwykle dobrze adoptuje się do warunków klimatycznych i glebowych. Jest uprawiana wszędzie, gdzie temperatury nie spadają poniżej 15 stopni Celsjusza, a średnio utrzymują się na poziomie 21-27 stopnie, czyli w strefie klimatu tropikalnego, subtropikalnego oraz umiarkowanego. Podobnie jak winogrono, tytoń lubi słońce, wiec najczęściej wybierane są południowe stoki. Odczyn gleby wskazany do jej uprawy powinien mieć pH delikatnie poniżej 7. Gleba powinna być lekka i stosunkowo przepuszczalna — tytoń nie urośnie np. na glinach czy mokradłach. Najlepsze są lessy i bielice, a dla tytoniów ciemnych także próchnicze czarnoziemy. Plantatorzy często stosują też płodozmian ze zbożami, burakami lub roślinami motylkowymi, aby odbudować żyzność gleby.

Gatunek tytoniu określany jako machorka wykorzystuje się do produkcji tabaki oraz z przeznaczeniem do żucia. Uprawia się ją przede wszystkim na terenie Stanów Zjednoczonych, Rosji, Europy Południowej, Chin oraz Ukrainy.

Odmiany tytoniu szlachetnego wykazują różnice w zakresie morfologii, a także użytkowania. Wynikają one między innymi z zawartości nikotyny, koloru liści, wartości smakowej. Tytoń szlachetny, który wykorzystuje się, do produkcji jasnych papierosów uprawiany jest w USA, we Włoszech oraz w Polsce. Natomiast plantacje tytoniu, który przeznaczony jest do wytwarzania cygar, znajdują się na obszarze Brazylii, Kuby oraz Indonezji.

Światowa produkcja tytoniu

Ogólnie na początku XXI wieku wytwarzano łącznie ponad 6,9 mln ton tytoniu rocznie i obsiewano prawie 4 mln hektarów gruntów rolnych. Wśród producentów przodują Chiny — prawie 40% światowej produkcji, potem są Indie z ponad 10% udziału na świecie. Trzecie miejsce zajmuje Brazylia z 8%, a czwarte Stany Zjednoczone produkujące 6,5%. Dla porównania polski areał stanowi ok. 17 tysięcy hektarów, z których zebra się 24 tysięcy ton tytoniu, czyli mniej niż pół procenta światowej produkcji.

Zbiór i produkcja tytoniu

Liście tytoniu zbiera się fazie dojrzewania w systemie stopniowym. Ważne, aby liście nie były zebrane ani zbyt wcześnie, ani zbyt późno, ponieważ będą niepełnowartościowe. Dalej suszy się plon z wykorzystaniem ciepłego powietrza bądź dymu. Uzależnia się to od gatunku oraz ostatecznego przeznaczenia. Następnie transportuje się do zakładów przemysłowych. Tam wyrównuje się stopień wilgotności liści, usuwa główne nerwy, prasuje oraz fermentuje z zastosowaniem odpowiednich warunków. W dalszej kolejności poddaje się procesowi chłodzenia i ostatecznemu sprasowaniu. W takie formie wykorzystuje się do produkcji różnych wyrobów tytoniowych, na przykład tabaki, papierosów, czy tytoniu do fajki.

Tytoń nadal jest rośliną uprawianą na szeroką skalę, gdyż jeszcze wiele osób nie potrafi wyobrazić sobie dnia bez papierosa. Jednakże określona tendencja ulega powoli odwróceniu, ponieważ współcześnie ludzie coraz bardziej zwracają się ku zdrowiu.